Η μετάνοια ως αγάπη1
Η εμπειρία μας από τους ανθρώπους και από τον εαυτό μας μάς πληροφορεί ότι ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι μετανοούν παρουσιάζει μεγάλες ομοιότητες με τον τρόπο με τον οποίο οι ίδιοι άνθρωποι αγαπούν. Έτσι παρατηρούμε, ότι άνθρωποι οι οποίοι μπορούν να αγαπήσουν έντονα τον άλλον, μπορούν να μετανοήσουν και έντονα και ριζικά. Άνθρωποι οι οποίοι δυσκολεύονται να αγαπήσουν και είναι κάπως σφιχτοί και επιφυλακτικοί και ψυχροί και κλεισμένοι στον εαυτό τους, δυσκολεύονται και να μετανοήσουν. Επιπλέον, δεν είναι μόνο θέμα ποσότητας, αλλά και θέμα χρονικής συνέπειας. Άνθρωποι οι οποίοι αγαπούν, αλλά με αστάθεια, δηλαδή αφοσιώνονται όταν αγαπούν έντονα, αλλά μετά από λίγο καιρό αλλάζουν γνώμη, ψυχραίνονται, υπαναχωρούν, χάνουν την αγάπη τους. Άνθρωποι λοιπόν που αγαπούν με αστάθεια, μετανοούν και με αστάθεια. Δεν μπορούν να συνεχίσουν αυτή την ωραία πορεία, την οποία έβαλαν με την αρχή της μετάνοιας.
Αυτές οι ομοιότητες οφείλονται στο γεγονός ότι η ποιότητα και η ποσότητα της μετανοίας ακολουθούν την αγαπητική δύναμη του ανθρώπου.
Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία, όταν εξομολογείται τη ζωή της στον γέροντα Ζωσιμά στην έρημο όπου την βρήκε εκεί, του λέει και μια λεπτομέρεια η οποία σοκάρει πραγματικά έναν πιστό που την ακούει σήμερα. Λέει: «Δεν πήγαινα μόνο για τα χρήματα με τους άντρες, αλλά πήγαινα και χωρίς χρήματα μερικές φορές, επειδή το ήθελα εγώ». Τόσο δηλαδή έντονη ήταν η σαρκικότητα και η δίψα για την απόλαυση. Αυτός ο τρόπος ζωής, που τον είχε και ο άσωτος (γι’αυτό μίλησα για ομοιότητα, ο καταφαγών σου τον βίον μετά πορνών), ο πολύ ελευθεριάζων, ο πολύ έντονος και σαρκικός, υποδηλώνει μια ισχυρή αγαπητική δύναμη μέσα στον άνθρωπο η οποία έχει διαστραφεί. Υπάρχει έντονη ικανότητα για αγάπη, αλλά αυτή η αγάπη έχει στραφεί ολοκληρωτικά στην απρόσωπη ηδονή, στην απρόσωπη ευχαρίστηση.
Ένας άνθρωπος ο οποίος θεοποίησε σχεδόν την απόλαυση στη ζωή της, φτάνει σε σημείο, μετά την μεταστροφή της την θαυματουργική, να πηγαίνει στην έρημο, να μην βλέπει άνθρωπο για πάρα πολλά χρόνια και να ασκητεύει πάρα πολύ σκληρά, να τρώει ελάχιστα πράγματα που έβρισκε στη φύση, να ταλαιπωρεί το σώμα της πάρα πολύ σκληρά με την κακοπάθεια και να γίνεται αγνώριστη στην όψη. Πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος που αγαπά τόσο πολύ την απόλαυση την σωματική, να μεταπίπτει σε μια σκληρότατη, σχεδόν βασανιστική ασκητική ζωή;
Αυτό, είναι ακατανόητο με οποιοδήποτε άλλο ερμηνευτικό σχήμα παρά μόνο με την υπόθεση ότι άνθρωποι με τόσο μεγάλη σαρκικότητα διαθέτουν πολύ έντονη αγαπητική δύναμη, η οποία είναι φθαρμένη από τα πάθη τα πολυχρόνια και έχει στραφεί αποκλειστικά προς τον έρωτα των σωμάτων. Με την μεταστροφή της Οσίας Μαρίας αυτή η αγαπητική δύναμη στρέφεται αποκλειστικά στο Θεό και της δίνει την δυνατότητα να κάνει τέτοια σκληρή άσκηση, που αν εμείς την κάναμε μία εβδομάδα και όχι τόσα χρόνια που την έκανε αυτή, δεν θα αντέχαμε, θα παθαίναμε μελαγχολία. Για να αντέξει κάποιος να το κάνει αυτό και να μην λυγίσει, αλλά να χαίρεται την συντυχία και την παρουσία του Θεού, σημαίνει ότι η αγαπητική δύναμη μέσα του είναι ισχυρότατη και στράφηκε όλη προς το Θεό.
Η άσκηση είναι εφικτή μόνο διά της αγάπης. Και όποιος αγαπάει, είναι ικανός όχι μόνο για σκληρή άσκηση, αλλά και για ταπείνωση μεγάλη, ώστε να μην θεωρεί πως η άσκηση που κάνει είναι κάτι σπουδαίο. Όλη αυτή λοιπόν η σαρκικότητα έγινε αγάπη προς τον Θεό.
1. π. Βασιλείου Θερμού από το βιβλίο "Περάσματα στην απέναντι όχθη"