Ο Στάρετς Σέργιος
(+1987)
Ήταν ένας αυθεντικός γέροντας που
αξιώθηκε να αναγνωριστεί και εκτός συνόρων, από τους πιο σημαντικούς
πνευματικούς ανθρώπους της εποχής μας, όπως από τον πατέρα Σωφρόνιο στην
Αγγλία, με τον οποίο πάντοτε τον συνέδεε φιλία, τον πατέρα Ιουστίνο Πόποβιτς
στη Σερβία, καθώς και τους Αγιορείτες πατέρες Εφραίμ Κατουνακιώτη, Χαράλαμπο
Διονυσιάτη και Παϊσιο. Ωστόσο δεν είχε παρά ελάχιστους μαθητές. Αυτό εξηγείται
πρωτίστως από τη μεγάλη του ταπείνωση, που τον έκανε να απορρίπτει εκ των
προτέρων κάθε ρόλο, όχι μόνο του «καθοδηγητή» αλλά και του πνευματικού πατέρα,
υπακούοντας άλλωστε στην εντολή του Χριστού που λέγει: «Υμείς δε μη κληθήτε
ραββί εις γάρ έστιν υμών ο διδάσκαλος, ο Χριστός· πάντες δε υμείς αδελφοί έστε.
Και πατέρα μη καλέσητε υμών επί της γης· εις γάρ έστιν ο πατήρ υμών, ο εν τοις
ουρανοίς. Μηδέ κληθήτε καθηγηταί, εις γάρ υμών έστιν ο καθηγητής, ο Χριστός»
(Ματθ. 23,8-10). Η ίδια αυτή ταπείνωση, άρρηκτα συνδεδεμένη με μια απέραντη
συστολή όσον αφορά τα πνευματικά πράγματα, και με μια βαθιά συναίσθηση του
μυστηρίου, τον έκανε να αποφεύγει τις πνευματικές συζητήσεις και διδασκαλίες,
και να καταφεύγει ηθελημένα, στον καθημερινό λόγο, σε θέματα συχνά ανώδυνα.
Με ευχαρίστηση τόνιζε ότι η πνευματική ζωή συνίσταται ουσιαστικά σε αυτό που
είμαστε και όχι σε αυτό που λέμε, υπογραμμίζοντας τον κίνδυνο που ένιωθε να
λέει χωρίς να είναι, και να φέρνει με τον λόγο την εσωτερική ζωή στην
επιφάνεια. Για όλους αυτούς τους λόγους, ο πατήρ Σέργιος δεν κήρυττε ποτέ. Μόνο
κάποιες φορές αρκούνταν, μέσα στα πλαίσια της καθιερωμένης μοναστικής παραδόσεως
, στην ανάγνωση κάποιου πατερικού κειμένου.
Για να δεχτεί κάποιον ως πνευματικό του
παιδί, έπρεπε να του το ζητήσει πολλές φορές και με επιμονή. Έπρεπε
κυριολεκτικά να τον βομβαρδίσει με τις παρακλήσεις του, αφού ο ίδιος, έχοντας
την αίσθηση ότι δεν είναι άξιος να γίνει πνευματικός πατέρας, τον απέφευγε
συστηματικά. Από τη στιγμή όμως που τον δεχόταν, τον αναλάμβανε εξ ολοκλήρου
υπό την προστασία του: υπέμενε και αναλάμβανε προσωπικά τις όποιες ατέλειες
και δυσκολίες του, υπέφερε και ο ίδιος γι' αυτές, προσευχόταν για το πνευματικό
του παιδί μέρα και νύχτα, καθώς βρισκόταν νοερά κάθε στιγμή στο πλευρό του, και
τον υποστήριζε σε κάθε δοκιμασία και προσπάθεια. Κάθε πνευματικό του τέκνο γινόταν
μέρος του σώματος του, σαρξ εκ της σαρκός του.
Πολλά από τα πνευματικά του παιδιά, που
υπέφεραν από σοβαρά πνευματικά και ψυχικά προβλήματα, κατόρθωσαν να λυτρωθούν,
διασχίζοντας την εσωτερική τους κόλαση με τον πατέρα Σέργιο δίπλα τους. Έχουμε
ήδη αναφέρει τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξε στην εξέλιξη του πατρός Γρηγορίου
Kroug, ο οποίος έζησε κοντά του περισσότερα από 20 χρόνια και κατόρθωσε να
ανέλθει σε μεγάλα πνευματικά ύψη αφού είχε πλέον υπερνικήσει, με τη σθεναρή
βοήθεια του πατρός Σέργιου, δοκιμασίες ιδιαίτερα δύσκολες.
Ωστόσο, η ολοκληρωτική παρουσία του πατρός Σεργίου δίπλα στα πνευματικά
του τέκνα δεν είχε ίχνος κτητικότητας. Δινόταν ολοκληρωτικά στον καθένα,
παραμένοντας όμως και εξαιρετικά διακριτικός. Ποτέ δεν ξεχνούσε ότι ο ίδιος
ήταν πατέρας κατά το πρότυπο του Ουρανίου Πατρός, από τον οποί προέρχεται κάθε
πατρότητα· έσβηνε διακρώς τον εαυτό του, όπως ο υπηρέτης μπροστά στον Κύριο
του, κι έκανε πράξη τα λόγια του Τιμίου Προδρόμου: « Εκείνον δει αυξάνειν, εμέ
δε ελαττούσθαι». Όπως ακριβώς ο Θεός σεβάστηκε την ανθρώπινη ελευθερία, έτσι
και ο πατήρ σέργιος δεν επιβλήθηκε ούτε και επέβαλλε ποτέ κάτι.. Τα πνευματικά
του τέκαν μαθήτευαν μαζί του στην ελευθερία των τέκνων του Θεού. Μαθητεία
αρκετά δύσκολη, που έκανε αρκετούς να προτιμούν μια πιο συγκεκριμένη πνευματική
καθοδήγηση, που προσέφεραν άλλοι πνευματικοί πατέρες, από την διακριτική
καθοδήγηση του πατρός Σεργίου, που βασιζόταν τόσο στον σεβασμό της ελεύθερης
βούλησης όσο και στην ενέργεια της Χάριτος.
Ο πατήρ Σέργιος στις πνευματικές οδηγίες
του ήταν εντελώς πρακτικός· θεωρητικοί συλλογισμοί δεν είχαν καμία απωλύτως
σχέση. Καλούσε όλους τους διανοούμενους που τον πλησίαζαν, να προβούν στην πιο
δύσκολη γι’ αυτούς άσκηση: να σταυρώσουν την «λογική» τους και να απαρνηθούν
την σοφία του κόσμου τούτου. Πίστευε, όπως ακριβώς και ο φίλος του πατήρ
Σοφρώνιος, ότι οι διανούμενοι εισέρχονται στην πνευματική ζωή με μια σοβαρή
αναπηρία. Αισθανόταν, όπως και ο Ντοστογιέφσκυ, για τον οποίο έτρεφε μεγάλο
θαυμασμό, έντονη αποστροφή για το «ευκλείδειο πνεύμα» και τον στενό
ορθολογισμό. Απέρριπτε ακόμη και την αφηρημένη θεολογική σκέψη η οπία, στη
σημερινή εποχή, αντικατέστησε σε πολλούς χριστιανούς την πνευματικότητα.
Φυσικά η στάση του αυτή χαρακτηρίστηκε
σκοταδιστική από ορισμένους και συνετέλεσε πιθανώς στο να απομακρυνθούν από τον
πατέρα Σέργιο, στον οποίο έβλεπαν έναν άνθρωπο «απλοϊκό», με την υποτιμητική έννοια που δίνουν σε αυτόν τον
χαρακτηρισμό οι θαυμαστές της σοφίας του αιώνος τούτου. Η στάση του όμως αυτή
αποτελούσε ουσιαστικά πνευματική πρόοδο, ήταν το καταστάλαγμα της ασκητικής
πορείας που οι Έλληνες Πατέρες αποκαλούν «απλότητα». Έχουμ ήδη αναφέρει, ότι
προτού λαβει το μοναχικό σχήμα, ο πατήρ Σέργιος συμμετείχε ενεργώς στις συχνές
συναντήσεις που οργάνωναν ο νικόλαος Μπερντιάεφ και ο Jaques Maritain, και στις
οποίες συμμετείχαν οι πιο επιφανείς χριστιανοί διανοούμενοι εκείνης της εποχής.
Πηγή: Jean-Claude Larchet, «Στάρετς
Σέργιος», εκδόσεις Ακρίτας.σ.36-39