Η ευλογία
της παγκοσμιοποίησης
"Χριστιανοί γαρ ούτε γη, ούτε φωνή, ούτε έθεσι διακεκριμένοι τών λοιπών εισίν ανθρώπων"
(Προς Διόγνητον επιστολή)
Η μεταμοντέρνα περίοδος της ιστορίας έχει ξεκινήσει
ήδη για την ανθρωπότητα.
Πρόκειται για μια τεράστια φωτιά που έχει απλωθεί στο
μεγαλύτερο τμήμα της γης και τείνει να απλωθεί στο σύνολο της.
Ως κυρίαρχα στοιχεία σημαίνονται: Η εξαφάνιση των
αποστάσεων με τα σύγχρονα μέσα μεταφοράς και με τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα
επικοινωνίας. Το τέλος των συνόρων μεταξύ των κρατών και των ορίων μεταξύ των
πολιτισμών που επιβάλλεται μέσα από την κυριαρχία των πολυεθνικών εταιρειών
οι οποίες επιζητούν το κέρδος, μέσα στα πλαίσια της παγκοσμιοποιημένης αγοράς.
Στα πλαίσια αυτά κάθε τοπική διαφορετικότητα -γλώσσα,
πολιτισμός, θρησκεία- θεωρείται ως εμπόδιο. Σε πρώτο βέβαια στάδιο η
διαφορετικότητα δεν απαγορεύεται ανοιχτά, αλλά θεωρείται ως ενοχλητικό
στοιχείο που πρέπει να απομονωθεί. Επομένως τα στοιχεία πάνω στα οποία
χτιζόταν η ύπαρξη των λαών σήμερα αμφισβητούνται.
Ειδικότερα στον τόπο μας, η ύπαρξη του λαού μας έχει συνδεθεί με την
ελληνική γλώσσα -φορέα του πλούτου του ελληνικού πολιτισμού μέσα από τα βάθη
της ανθρώπινης ιστορίας— και με την Ορθόδοξη χριστιανική πίστη, όχι μια ακόμα
θρησκεία, αλλά την αυθεντική μεταφορά της αποκάλυψης της Αλήθειας. Η
σχετικοποίηση της αξίας των δύο αυτών πυλώνων ισοδυναμεί ή μοιάζει να
ισοδυναμεί με την πλήρη καταστροφή της ύπαρξης του λαού μα:
Μία τέτοια αντίληψη έχει ταράξει κάποιους πνευματικούς
ανθρώπους που οδηγούνται στο να αρνούνται συλλήβδην τη νέα πραγματικότητα και
να θρηνούν τη χαμένη παρελθούσα «ιδανική» κατάσταση.
Στο σημείο αυτό αντιστοιχεί κάλεσμα για ουσιαστικό, εποικοδομητικό
προβληματισμό, που αφορά την ανάληψη των ιδίων ευθυνών καιόχι την ενασχόληση με
τις αρνητικές πλευρές της νέας κατάστασης, που όντως υφίστανται. Οι αξίες που
σήμερα αναγνωρίζονται είνα πραγματικές ή κίβδηλες, δίχως αντίκρισμα: Το ερώτημα
είναι ρητορικό. Κάποιοι όμως από αυτούς που υπερασπίζονται τις
«πατροπαράδοτες» αξίες μοιάζουν να μην εμπιστεύονται ουσιαστικά τη δυναμική των
αξιών τους.
Για μας το θέμα τίθεται
διαφορετικά. Το καυτό καμίνι της μεταμοντέρνας παγκοσμιοποίησης θα λιώσει όλες
τις επιμέρους παραδόσεις και όλες εκείνες τις αντιλήψεις που είχαν θεωρηθεί ως
αξίες. Θα δοκιμάσει μέσα σε πιεστικές συνθήκες την ύπαρξη των αξιών. Κάθε τι θα
δοκιμασθεί. Οικογένεια, συζυγία, πατρίδα, φύση, περιβάλλον, πίστη, κλπ.
Αυτή η δοκιμασία μοιάζει αφόρητη. Η αντίσταση
εκλαμβάνεται ως μάταιη. Το αποτέλεσμα φαντάζει βγαλμένο από θρίλερ, σενάριο
επιστημονικής φαντασίας. Η θεώρηση όμως αυτή συνιστά προδοσία απέναντι στους
αγίους μάρτυρες, που έχουν δοκιμασθεί σε σκληρούς διωγμούς, που τότε έμοιαζαν
σαν το οριστικό τέλος. Μέσα απ' αυτές τις καταστάσεις γεννήθηκαν οι ήρωες και
οι άγιοι, ό,τι πιο διαλεχτό διαθέτει η παράδοση μας. Επομένως η ποιμαντική της
Εκκλησίας δεν μπορεί να είναι ένα διαρκές μοιρολόι γι' αυτά που χάθηκαν.
Δεν μπορεί η Εκκλησία που προσεύχεται υπέρ του
«σύμπαντος κόσμου» να ταυτισθεί με τα όρια κάποιου κράτους ή κάποιας χρονικής
περιόδου. Δεν μπορεί η Εκκλησία, από κιβωτός της ζωοδότριας Παράδοσης, να
εκπέσει σε κιβωτό διάσωσης κάποιων παραδοσιακών στοιχείων.
Δεν μπορεί οι πιστοί και οι ποιμένες, καθώς υπερασπίζονται
τα όμορφα και αξιόλογα ήθη και έθιμα μιας άλλης, περασμένης ανεπιστρεπτί,
κοινωνίας, να ταυτίζονται με το παρελθόν. Δεν μπορεί η αισθητική κάποιας
εποχής να ανάγεται σε αξία που η καταστρατήγηση της να θεωρείται αμάρτημα, ενώ
ο πρωτοχριστιανός άγιος στην Προς Διόγνητον επιστολή του αναφερόμενος στην αισθητική και την
εμφάνιση των Χριστιανών σημειώνει ότι δεν διαφέρει από την αντίστοιχη των
άλλων ανθρώπων.
Η αμυντική συντηρητική στάση βολεύει κάποιους
βολεμένους της ιεραρχίας που είχαν εθιστεί στην εξαρτητική δύναμη της εξουσίας,
καθώς τους προσδίδονταν τιμές, δίχως αυτοί να προσφέρουν κάτι ανάλογο. Η
μίζερη στάση ταιριάζει σ' αυτούς που δεν έχουν βιώσει τη χαρά του Αναστάσιμου
διαγγέλματος: Προσέλθετε πάντες! Και ο έσχατος, ως ο πρώτος. Νηστεύσαντες και
μη νηστεύσαντες...
Η απελπισμένη στάση ταιριάζει στους επαγγελματίες της
θρησκείας και όχι στους ποιμένες και τους πιστούς που προσβλέπουν στη «μια
ποίμνη μ' ένα ποιμένα».
Η απογοήτευση ταιριάζει σ' αυτούς που βρήκαν την
Εκκλησία σαν καταφύγιο για την ατομικότητά τους και όχι σε εκείνους που θεωρούν
ότι οι χριστιανικές κοινότητες, οι Αγάπες, δεν ανήκουν μόνο στον
πρωτοχριστιανικό κόσμο, αλλά και στο μέλλοντα αιώνα.
Οι φοβίες είναι δικαιολογημένες γι' αυτούς που
προσεύχονται μηχανιστικά και επαναλαμβάνουν το «νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων», δίχως
να εννοούν ότι αν εξαφανιστεί κάτι εις τους αιώνας των αιώνων δεν θα είναι η
βιωμένη ελευθε-ρωτική δύναμη της Ανάστασης, ούτε το Άγιο Πνεύμα της Πεντηκοστής
που «όπου θέλει πνέει», αλλά μόνο οι όποιες προσμίξεις που κάποιοι άνθρωποι
ονόμασαν αξίες.
Οι «άλλοι» συνιστούν απειλή απέναντι σε μια κλειστή κοινότητα. Οι
«άλλοι» με τις διαφορετικές συνήθειες, συμπεριφορές, κουλτούρες και αξίες προκαλούν
την αποσταθεροποίηση που συνεπάγεται η σχέση με το διαφορετικό.
Ο τουρισμός, π.χ., συνιστά απειλή για τις τοπικές
κοινωνίες, όταν ο ξένος έναντι αμοιβής, σε μια πορνική οικονομική σχέση, θα
χρησιμοποιήσει το κάθε τι δίχως να σχετιστεί. Παράλληλα, όμως, ο τουρίστας
είναι ο ξένος που χτυπά την πόρτα και παρέχει την ευκαιρία μιας ουσιαστικής
επικοινωνίας με τη δυνατότητα συμμετοχής του στη ζωή μιας γνήσιας κοινότητας.
Οι «άλλοι», οι «άπιστοι», είναι η ελπίδα του
ε-πανευαγγελισμού των Χριστιανών. Εφόσον οι «άλλοι» είναι ζωντανοί αναζητητές,
ζητούν αποδείξεις.
Αμφισβητούν κάθε αυτονόητο και ζητούν αποσαφηνίσεις για τη λειτουργικότητα της
όποια: θεωρητικής άποψης.
Αναζητούν να αντιστοιχηθούν τα νέα στοιχεία στη μέχρι
τούδε εμπειρία τους.
Απαιτούν την ενσαρκωμένη βίωση της κάθε αξίας από αυτούς
που τις επαγγέλλονται.
Η ιεραποστολή είναι η φυσική
στάση μιας ζωντανής χριστιανικής κοινότητας. Στο διάβα τα αιώνων μέσα στη γενική φθορά των εννοιών η ιεραποστολή, εξαιτίας της στάσης
της Δυτικής Εκκλησίας, έγινε θρησκευτικό ισοδύναμο της αποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού.
Το άκρο άωτο της στάσης αυτής βρίσκει εφαρμογή στις Σταυροφορίες του Μεσαίωνα της Ευρώπης ή στη σύγχρονη Αμερακή, όπου οι πολιτικές και οικονομικές σκόπιμοτητες αν:αζητούν
θρησκευτικό άλλοθι.
Στην Ορθόδοξη όμως Ανατολή η
ιεραποστολή σοδυναμεί με τη διακονία (φροντίδα, υπηρεσία των Χριστιανών στους
μη Χριστιανούς αδελφούε τους. Η
φροντίδα δε μπορεί να αφορά μόνο του: Χριστιανούς,
γιατί κατά το Ευαγγέλιο «αγαθοποιήτε τους άγαθοποιουντας ύμας,
ποίον το οφ ελος; Οι εθνικοί γαρ τό
ίδιον ποιοΰσιν».
Επομένως η ανάπτυξη φροντίδας
στις διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες είναι ο μόνος τρόπος να κρατηθεί η
αυθεντικότητα της πίστης.
Μια ιεραποστολή που νιώθει απειλημένη από την
διαφορετικότητα και θέλει να την καταργήσει κι όχι να την εμπνεύσει, αφορά τους
ανασφαλείς εκφραστές της και όχι την αναστάσιμη υπέρβαση της κάθε σπερματικής
γνώσης.
Είναι ευλογία η μεταμοντέρνα εποχή με την αμφισβήτηση
των πάντων. Σχετικοποιώντας τις αλήθειες δίνει την ευκαιρία της ανάδειξης της
Αλήθειας. Οι «μοντέρνοι» της μεταμοντέρνας περιόδου θα γελοιοποιήσουν τους
πιστούς, καθώς θα τους ταυτίσουν με το παρελθόν. Όμως οι γνήσιοι φορείς γνήσιων
αξιών θα είναι εκείνοι που θα μπορέσουν να συναντήσουν τους νέους ανθρώπους της
μετα-μεταμοντέρνας περιόδου που θα αναζητήσουν τη γνησιότητα για να
νοηματοδοτήσουν τη ζωή τους.
Πηγή: Δημήτρης Καραγιάννης, "Ρωγμές και αγγίγματα", εκδ. Αρμός σ.229-235