Γρηγόριος Ε΄, η απόλυτη θυσία
Ήταν Απρίλιος. Τα λουλούδια είχαν ανθίσει, οι μυρωδιές είχαν
απλωθεί σε όλη την Πόλη, και οι Ρωμηοί εόρταζαν το Πάσχα τους, που την χρονιά εκείνη το
ημερολόγιο έγραφε 10 Απριλίου 1821. Όλα ήταν χαρούμενα. Στις καρδιές όμως ορισμένων
η χαρά αυτή δεν υπήρχε. Αντίθετα. Παρά το γεγονός της Αναστάσεως του Κυρίου και
της νίκης κατά του θανάτου, σε μια γωνιά της Πόλεως, εκεί κρυμμένο πίσω από ένα
απομεινάρι του τείχους του Διπλοφαναρίου, οι κληρικοί και οι Αρχιερείς του
Πατριαρχείου αγωνιούν και φοβούνται. Και ο φόβος αυτός γίνεται πραγματικότητα,
όταν εισβάλουν εντός της αυλής της Μεγάλης Εκκλησίας οι Οθωμανοί και συλλαμβάνουν
τον γηραιό Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’ ως υπαίτιο της ενάρξεως της Ελληνικής Επαναστάσεως. Ο γηραιός
Πατριάρχης, έχοντας στα μάτια του τον πριν από δύο ημέρες Σταυρωμένο Ιησού,
προχωρά τον δρόμο του, προχωρά τον δικό του Γολγοθά. Ύστερα από την μικρή
παραμονή του στη φυλακή, οδηγείται και πάλι στο Φανάρι και φθάνει στην κεντρική
Πύλη, όπου στήνεται η κρεμάλα. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ ανεβαίνει στο
ικρίωμα και το Άγιο σώμα του αιωρείται για τρεις ημέρες. Στη συνέχεια ρίχνεται
στο θρυλικό Βόσπορο και από εκεί περισυνελλέγει από τον Πλοίαρχο Νικόλαο Σκλάβο
και φτάνει στην Οδησσό, για να καταλήξει στην Αθήνα με την απελευθέρωση και την
δημιουργία του πρώτου Ελλαδικού Κράτους. Μιλάμε για την απόλυτη θυσία του Πατριάρχου
Γρηγορίου του Ε΄.
Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ γεννήθηκε το 1746 στην Δημητσάνα
Πελοποννήσου. Το βαφτιστικό του όνομα ήταν Γεώργιος Αγγελόπουλος. Το 1756, ο
μικρός Γεώργιος βρίσκεται στην Αθήνα και από εκεί μεταβαίνει στην πρωτεύουσα της
Ιωνίας την Σμύρνη όπου σπουδάζει στο ξακουστό ελληνικό Γυμνάσιο. Μετά το τέλος
των εγκυκλίων σπουδών του, τον βρίσκουμε στην Ιερά Μονή των Στροφάδων, όπου
γίνεται μοναχός, στη συνέχεια πηγαίνει στην Πάτμο, και από εκεί πάλι στην
Σμύρνη όπου χειροτονείται Διάκονος και Πρεσβύτερος από τον Μητροπολίτη Σμύρνης
Προκόπιο.
Το 1785, ο Σμύρνης Προκόπιος εκλέγεται Οικουμενικός
Πατριάρχης και ο νεαρός πρεσβύτερος Γρηγόριος μεταβαίνει στην Πόλη. Εκεί θα
παραμείνει για λίγο, αφού εκλέγεται Μητροπολίτης Σμύρνης. Στη Σμύρνη θα
εργαστεί με ζήλο και αυτοθυσία, ενισχύοντας το ποίμνιο τόσο στην πίστη όσο και στις παραδόσεις του Γένους.
Τον Μαϊο του 1797 ο Σμύρνης Γρηγόριος εκλέγεται Πατριάρχης
του Γένους και αναλαμβάνει τα ηνία της Μεγάλης Εκκλησία και την Εθναρχία. Στο
θρόνο του θα παραμείνει ένα χρόνο. Στη συνέχεια παραιτείται και φεύγει για το
Άγιον Όρος, όπου μένει στην Ιερά Μονή Ιβήρων για επτά χρόνια. Αυτό το Άγιον Όρος, που είχε γίνει καταφύγιο πολλών
Αρχιερέων και Πατριαρχών στα δύσκολα εκείνα χρόνια.
1806 ο Γρηγόριος ο Ε΄εκλέγεται και πάλι για δεύτερη φορά
στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό θρόνο. Αυτή την φορά τα πράγματα είναι δύσκολα για
την Οθωμανική αυτοκρατορία. Τα γεγονότα που ακολουθούν κάνουν τον Γρηγόριο τον
Ε΄ να παραιτηθεί για δεύτερη φορά. Αυτό έγινε το 1808. Στην αρχή εγκαταβιώνει
για δυο χρόνια στην Πρίγκηπο και το 1810 μεταβαίνει πάλι στο Άγιον Όρος, όπου
μένει για εννέα χρόνια.
Στις 15 Δεκεμβρίου 1819, ο Γρηγόριος ο Ε΄, ο οποίος είχε
μυηθεί στην Φιλική Εταιρία κατά την παραμονή του στο Όρος, εκλέγεται για Τρίτη και
τελευταία φορά στον Πατριαρχικό θρόνο. Τώρα τα πράγματα για το Γένος είναι
ακόμα πιο δύσκολα. Με την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης η Υψηλή Πύλη απαιτεί
από τον Πατριάρχη να αφορίσει την Επανάσταση, αλλιώς θα χυνόταν αίμα. Ο
Πατριάρχης «αφορίζει» την Επανάσταση, αλλά το ίδιο βράδυ λύει τον αφορισμό. Οι
Οθωμανοί δεν πείθονται και έτσι ανήμερα
του Πάσχα στις 10 Απριλίου του 1821, ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ κρεμάται
έμπροσθεν της Κεντρικής Πύλης του Πατριαρχείου, παρά τις προσπάθειες των Μεγάλων
Δυνάμεων να κρυφτεί σε κάποια από τις πρεσβείες. Τα λόγια του Πατριάρχου ηρωϊκά
και συγκλονιστικά: «Με προτρέπετε εις φυγήν. Τότε το μαχαίρι θα διέλθει τας
οδούς της Κωνσταντινουπόλεως και των λοιπών πόλεων στις χριστιανικές επαρχείες…
Εγώ δια τούτο είμαι Πατριάρχης, για να σώσω το Γένος μου και όχι για να χαθεί
αυτό από τα δολοφονικά χέρια των Γενιτσάρων. Οι ξένοι Χριστιανοί ηγεμόνες, αφού
εκπλαγούν από τον άδικο θάνατο μου, θα ενδιαφερθούν περισσότερο δια το Γένος
των Ρωμηών».
Ο Πρίφκηψ Αλέξανδρος Υψηλάντης, απευθυνόμενος με επιστολή
του στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη σχετικά με τον «αφορισμό» γράφει τα εξής: «Ο μεν
Πατριάρχης βιαζόμενος παρά της Πόρτας, σας στέλνει αφοριστικά και εξάρχους,
παρακινώντας σας να ενωθήτε με την Πόρτα. Εσείς όμως να τα θεωρείται ταύτα ως
άκυρα, καθότι γίνονται με βίαν και δυναστείαν άνευ θελήσεως του Πατριάρχου».
Από τις 10 Απριλίου 1821 η Κεντρική Πύλη του Πατριαρχείου παραμένει
κλειστή. Είναι το αιώνιο μνήμα του νεκρού σώματος του Πατριάρχου. Είναι το
αιώνιο σύμβολο της απολύτου θυσίας. Είναι ο χώρος που κάθε χρόνο αυτή την ημέρα
ο διάδοχος του Γρηγορίου Ε΄, ο Πατριάρχης του Γένους Βαρθολομαίος καταθέτει
λίγα λουλούδια από την Βοσπορίτιδα Πόλη και ανάβει ένα κερί, ζητώντας την ευχή
και την προστασία του Προκατόχου του, για το Πατριαρχείο, για το Γένος, για την
Ρωμιοσύνη και τέλος για τον ίδιο, ώστε να συνεχίσει την πορεία του, την
σταυρική αυτή πορεία, την οποία μόνο ο πρώτος της καθ΄ημάς ανατολής ξέρει.
Γνωρίζει όμως ότι σε αυτήν την πορεία δεν είναι μόνος, αλλά έχει τις ευχές
Αγίων Προκατόχων του, μεταξύ αυτών του Αγίου Γρηγορίου του Ε΄ και πάνω από
όλους την προστασία και τη ευλογία της Κυρίας Θεοτόκου της Προστάτιδος και
Εφόρου της Πόλεως και όλης της Ρωμηοσύνης.
Πηγή: π. Ιωακείμ Οικονομίκος, www.amen.gr