Το μαρτύριο της
μονογονεϊκής οικογένειας
Το βλέμμα του κάθε ανθρώπου, που
περπατεί πάνω στη γη αυτή, αναζητάει τα πρόσωπα, που συμπληρώνουν μαζί του την
αρχέτυπη εικόνα της ύπαρξής του. Πάντως η αρχέτυπη εικόνα του ανθρώπου δεν
είναι ατομική, είναι Τριαδική. Γι’ αυτό και ο άνθρωπος συνειδητά ή ασυνείδητα
ζητάει την αποκατάστασή του σε μια τέτοια σχέση. Ζητάει τη γυναίκα του ο άντρας
και τον άντρα της η γυναίκα, και οι δύο μαζί ύστερα αναζητούν το παιδί τους.
Αυτό το τριαδικό αρχέτυπο του
ανθρώπου φαίνεται και στο τριμερές της ψυχής (νους, συναίσθημα, βούληση), που
το είχε επισημάνει και ο Πλάτωνας και το αποδέχτηκαν και οι δικοί μας Πατέρες.
Και κάθε βρέφος που έρχεται στη ζωή
αναζητάει δυο γονείς, το δυνατό πατέρα και την τρυφερή μητέρα, κι όταν τα βρει
αναπαύεται.
Σ’ αυτή τη ζωή όμως συμβαίνουν και τα
απροσδόκητα και τα ανεπιθύμητα. Όχι πολύ σπάνια διαπιστώνει το παιδί την
απουσία του πατέρα. Τότε ψάχνει μέσα στο βλέμμα της μάνας του να βρει την
εξήγηση, αν δηλαδή ο πατέρας του λείπει κι απ’ την καρδιά της μάνας του. Αν
ξενιτεύτηκε για το καλό τους ή αν τους εγκατέλειψε.
Σπανιότερα βέβαια, πολύ σπανιότερα
εγκαταλείπει και η μητέρα την οικογένεια κι αυτό γίνεται αισθητό πολύ
οδυνηρότερα από τα παιδιά. Είναι γι’ αυτά χτύπημα πολύ βαρύτερο από το θάνατο και δεν το συγχωρούν ποτέ.
Θα πει κανείς γιατί μιλούμε για
ξενιτεμό και για εγκατάλειψη μόνο, αφού υπάρχει και ο θάνατος. Ο θάνατος
παρατηρούμε πως φέρνει θλίψη χωρίς βαθύ τραύμα στο παιδί. Μια χήρα γυναίκα, που
θρηνεί το χαμό του αγαπημένου της άντρα, δεν είναι χήρα για το παιδί. Η αγάπη
και η μνήμη του πατέρα (ή και της μητέρας που έτυχε να φύγει για τον άλλο
κόσμο) διατηρεί «ζωντανή» την παρουσία του γονιού που έφυγε.
Εκείνο που τραυματίζει πολύ τα παιδιά
είναι ο ηθικός χωρισμός, η καρδιακή απομάκρυνση του ενός γονιού απ’ τον άλλον.
Γι’ αυτό η χαριστική βολή δίνεται στην καρδιά
του παιδιού, όταν έρθει στο σπίτι άλλος σύζυγος της μαμάς ή άλλη σύζυγος
του μπαμπά. Τότε η μαχαιριά στην ψυχή τους φτάνει μέχρι το αρχέτυπο της
οικογένειας, το βαθύ και ατάραχο τριαδικό αρχέτυπο, και το διαταράσσει, το
θολώνει.
Δεν υπάρχει σχεδόν παιδί με
ψυχιατρικά ή και ψυχολογικά συμπτώματα, δεν υπάρχει παιδί με παραβατική
συμπεριφορά, που να μην έχει αντιμετωπίσει το βαθύ τραύμα της αποτυχημένης
σχέσης των γονέων του. Τα παιδιά αγαπούν και συμπονούν το μοναχικό στερημένο
γονιό. Έχει παρατηρηθεί ότι και χωρίς επηρεασμό καταδικάζουν τον ένα γονιό, που
τον θεωρούν υπαίτιο του χωρισμού ή απλώς που έχει την πρωτοβουλία. Κολλάνε σ’
αυτόν, που τον θεωρούν αθώο.
Ένα παιδί από εξώγαμη σχέση της
μητέρας του, που δεν έχει ούτε γνώση ούτε εικόνα του πατέρα, βλέπει στη μητέρα
του διπλή υπόσταση κι αποζητάει απ’ αυτή και τις δύο λειτουργίες, δηλ. και την τρυφερότητα της μάνας και την
ασφάλεια του πατέρα. Επειδή όμως βλέπει γύρω του τ’ άλλα παιδιά να έχουν και
πατέρα, είναι σκληρό και βασανιστικό στη μοναχική μάνα του αναζητώντας αυτή την
πατρική παρουσία, που δεν μπορεί να τη δώσει. Έτσι η μοναχική μητέρα γίνεται
ένας μάρτυρας της ευθύνης. Και το μαρτύριο συχνά συμπληρώνεται από την εγκατάλειψη
του οικογενειακού περιβάλλοντος από το παιδί ή ακόμα και την απαξίωση.
Η γυναικεία τρυφερότητα είναι
αμφίδρομη, δίνει τρυφερότητα η γυναίκα, αλλά έχει την ανάγκη να παίρνει κιόλας.
Ο φυσικός της τρόπος να παρηγορεί και να βάζει τάξη στο χώρο αλλά και στις
καρδιές και στη ζωή των παιδιών της
απαιτεί μιαν αναγνώριση, γιατί είναι ένας ιδιότυπος άθλος. Κι αυτός που θα
μπορούσε να προσφέρει αυτή την αναγνώριση ανύπαρκτος…
Κάτω απ’ αυτή την πίεση οδηγείται η
μοναχική μητέρα ή ο μοναχικός πατέρας σε δεύτερο γάμο ή δεύτερη σχέση. Αυτό
φέρνει βαθιά διαταραχή στην ψυχική υγεία των παιδιών, γιατί τα παιδιά
αναγκάζονται να παραδεχτούν τον ολοκληρωτικό θάνατο, δηλ. όχι μόνο και τον
φυσικό αλλά τον ψυχικό θάνατο, τον θάνατο της μνήμης. Αυτό είναι τόσο αλλόκοτο
και απαράδεκτο για ένα παιδί, ώστε στην αρχή κάνει τον τρελό, για να το
αντέξει, κι ύστερα συνηθίζει την τρέλα κι αποτρελαίνεται. Βέβαια το κράτος με
τη ζωώδη κοινωνιολογία του βλέπει την οικονομική πλευρά του θέματος και
προσφέρει συχνά οικονομική μόνο υποστήριξη. Το πραγματικό όμως πρόβλημα είναι
πολύ αλλιώτικο και πολύ βαθύτερο.
Το πρόβλημα και από ψυχολογική και
από ηθική άποψη είναι απελπιστικά άλυτο. Επειδή όμως όλες τις μεγάλες και
αναπάντεχες λύσεις τις γεννάει η απελπισία, έτσι και σ’ αυτή την περίπτωση ο
μοναχικός γονιός πιέζεται να ανακαλύψει και συχνά ανακαλύπτει τη συμπαράσταση
του Θεού. Η μνήμη του Θεού αρκεί να σώσει την απώλεια της μνήμης των φυσικών
προσώπων, που αποτελεί τον απόλυτο θάνατο. Αυτή την έννοια έχει ο λόγος ότι
Αυτός είναι και πατέρας και μάνα και σύζυγος και αδερφή και τέκνο και τα πάντα.
Ο μοναχικός γονιός με την απελπισία
του συνειδητοποιεί το μαρτύριό του και γι’ αυτό καταφεύγει στο Θεό με ένα
αίσθημα αξιοπρέπειας, την αξιοπρέπεια του μάρτυρα. Και η Εκκλησία οφείλει να τιμά και να
συμπαραστέκεται σ’ αυτά τα πρόσωπα, που ήταν πάντα τα μαρτυρικά πρόσωπα της
κάθε εποχής, ιδιαίτερα όμως της σύγχρονης εποχής.
Η μοναχικότητα όμως δεν εμφανίζεται
πάντοτε με τη μορφή της απουσίας, της φυσικής απουσίας του άλλου γονιού. Έχουμε
πολλές περιπτώσεις γονιών, σχεδόν πάντοτε πατεράδων, που απαξιώνουν και
τυραννούν την οικογένειά τους είτε από παθολογικό δεσποτισμό είτε από ασωτία.
Τότε η μάνα ζει το δράμα της με καθημερινές ταπεινώσεις και κακοποιήσεις. Τα
παιδιά σε τέτοιες περιπτώσεις πάντοτε συσπειρώνονται γύρω απ’ το αδικούμενο
πρόσωπο· και αυτό το κάνουν από ένστικτο. Η έστω και βασανιστική φυσική
παρουσία του τυραννικού πατέρα δίνει πάντοτε και την ελπίδα ότι ίσως κάποτε να
αλλάξει ο πατέρας, όπως συνέρχεται κανείς από μια βαριά αρρώστια. Γι’ αυτήν την
περίπτωση οι ψυχολόγοι έχουν να πουν πως το παιδί, που μεγαλώνει σε μια τέτοια
οικογένεια, αναπαράγει τη συμπεριφορά αυτή, όταν μεγαλώσει, στη δική του
οικογένεια. Αυτό γίνεται αποδεκτό, αλλά και εδώ ισχύει η θεραπευτική παρουσία
του Θεού. Όταν ο ταλαιπωρούμενος μοναχικός στην ουσία γονιός και το παιδί του
προσφύγουν στην τρυφερή στοργή της Παναγίας και του Θεού, όλα τα τραύματα
θεραπεύονται, γίνονται στίγματα του Θεού και προσδίδουν στο μοναχικό στην ουσία
γονιό την αξιοπρέπεια και την παρρησία του μάρτυρα.
Γι’ αυτό πρέπει με κάθε τρόπο να δίνουμε την
πληροφορία και την μαρτυρία της αγάπης του Χριστού, γιατί ο Χριστός είναι ο
Σωτήρας του κόσμου
Πηγή: Κωνσταντίνος Γανωτής, Ας κοιτάξουμε τα παιδιά μας στα μάτια, εκδ. Αρχονταρίκι