15/4/2020, Μεγάλη Τετάρτη

Μεγάλη Τετάρτη

Πρωί: Ακολουθία των ωρών, εσπερινός και λειτουργία των προηγιασμένων

Ψάλλονται και πάλι τα τροπάρια του Όρθρου της Μεγάλης Τετάρτης, ενώ τελείται η τελευταία θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων.

Απόγευμα: Μυστήριο του ευχελαίου

Νωρίς το απόγευμα τελείται το μυστήριο του Ευχελαίου, «εἴς ἴασιν ψυχῆς τε καί σώματος». Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι το μυστήριο του Ευχελαίου δεν αντικαθιστά το μυστήριο της Μετανοίας και εξομολογήσεως.

Βράδυ: Όρθρος μεγάλης Πέμπτης

     Στο συναξάρι της ημέρας διαβάζουμε:

     «Τῇ Ἁγία καί Μεγάλῃ Πέμπτῃ, οἱ τά πάντα καλῶς διαταξάμενοι θεῖοι Πατέρες, ἀλληλοδιαδόχως ἔκ τε τῶν θείων Ἀποστόλων καί τῶν ἱερῶν Εὐαγγελίων, παραδεδώκασιν ἡμῖν τέσσαρά τινα ἑορτάζειν· τόν ἱερόν Νιπτῆρα, τόν μυστικόν Δεῖπνον (δηλαδή τήν παράδοσιν τῶν καθ’ ἡμᾶς φρικτῶν μυστηρίων), τήν ὑπερφυᾶ Προσευχήν καί τήν Προδοσίαν αὐτήν».

     Κατά την Αγία και Μεγάλη Πέμπτη οι θείοι Πατέρες, που συνέταξαν καλά και σωστά τη διάταξη της Εκκλησίας σε όλα, μας παρέδωσαν ο ένας μετά τον άλλο από την πηγή των θείων Αποστόλων και των ιερών Ευαγγελίων να εορτάζουμε τέσσερα γεγονότα: τον ιερό Νιπτήρα, το Μυστικό Δείπνο – δηλαδή την παράδοση των φρικτών Μυστηρίων, που τελεί η Εκκλησία μας -, την υπερθαυμαστή προσευχή (= Γεθσημανή) και αυτή την προδοσία.

     Οι σελίδες της μεγάλης και μοναδικής ιστορίας, αρχίζουν να γυρίζουν μπροστά στα μάτια μας με ταχύ ρυθμό. Τα γεγονότα έρχονται βιαστικά το ένα πίσω απ’ το άλλο. Τέσσερα γεγονότα προβάλλουν μπροστά μας. Καθένα απ’ αυτά εμπερικλείει μέσα του το μεγαλείο της άμετρης αγάπης του σαρκωμένου Θεού για τον άνθρωπο.

     α. Το πλύσιμο των ποδιών των μαθητών Του αποτελεί αιώνιο και αξεπέραστο μήνυμα εθελούσιας, δυναμικής και καρποφόρας ταπείνωσης. Η εν Χριστώ ζωή είναι ζωή ταπείνωσης και όχι εξουσίας.

     β. Ο μυστικός Δείπνος είναι το κεντρικότερο μέρος της πίστης μας. Ο Ιησούς κόβει το ψωμί και το δίνει. Βάζει το κρασί στο ποτήρι και το δίνει. Δεν αρκεί να πούμε ότι ο Ιησούς προσφέρεται. Προσφέρεται σαν ψωμί κομμένο και σαν κρασί που χάνεται. Δίνει το σώμα Του το «κλώμενον» και το αίμα Του το «ἐκχυνόμενον». Ο Αμνός του Θεού «θύεται» υπέρ της ζωής και της σωτηρίας του κόσμου. Γι’ αυτό και η Εκκλησία μας προτρέπει να πλησιάσουμε στην μυστική Τράπεζα με καθαρές τις ψυχές.

     γ. Η γεμάτη αγωνία προσευχή του Κυρίου στον κήπο της Γεθσημανής φωτίζει την ανθρώπινη διάσταση του Κυρίου. Ο Θεάνθρωπος αγωνιά μπροστά στο επερχόμενο πάθος. Διστάζει μπροστά στην οδύνη που πλησιάζει. Θλίβεται για τη λαίλαπα του αναίτιου μίσους, του τυφλωμένου φανατισμού, του στείρου νομικισμού. Τα λόγια Του είναι ενδεικτικά. «Πάτερ… εἰ δυνατόν ἐστι παρελθέτω ἀπ’ ἐμοῦ τό ποτήριον τοῦτο…» Δε μένει όμως μέχρι εκεί. Ολοκληρώνει τη φράση Του με τη συγκλονιστική αποδοχή του πάθους, της οδύνης, και της θυσίας, «πλήν οὐχ ὡς ἐγώ θέλω, ἀλλ’ ὡς σύ». Οι ενδοιασμοί δίνουν τη θέση τους στην υπακοή. Ως άνθρωπος θα ‘θελε να αποφύγει τον πόνο και το θάνατο. Ως Θεός, όμως, τον αποδέχεται για να τον συντρίψει.

     δ. Η προδοσία του Ιούδα αντιπροσωπεύει την αντίδραση των πιο σκοτεινών δυνάμεων της ανθρώπινης ύπαρξης. Οι ύμνοι της Εκκλησίας μας βρίθουν από εκφράσεις, που τονίζουν από τη μια τη μεγαλοσύνη του Κυρίου κι από την άλλη τη μικρότητα του Ιούδα. Η φιλαργυρία, η ασέβεια, η μικροπρέπεια, η αγνωμοσύνη, και η διαβολή βρίσκουν στη μορφή του αιώνιου Ιούδα τον καλύτερο εκφραστή τους. Είναι αξιοπρόσεκτος και ο τρόπος της προδοσίας. Το φιλί από εκδήλωση στοργής, αγάπης, εκτίμησης, φιλίας και τρυφερότητας μετατρέπεται σε μέσο προδοσίας. Χωρίς να το συνειδητοποιεί ο Ιούδας απεικονίζει με τη συμβολική κίνησή του τη διαστροφή και την αναίρεση που επιφέρει η δική του στάση σ’ όλες τις αξίες και τις αρχές, που συνθέτουν την ομορφιά της ζωής. Ο Χριστός είναι η καταξίωση της ζωής, είναι η ίδια η ζωή. Ο Ιούδας είναι η απαξίωση της ζωής, είναι ο θάνατος. Δεν είναι τυχαίο, που όταν ο Ιούδας κατάλαβε ότι με τη στάση του απέρριψε το καλύτερο στοιχείο της ύπαρξής του, που ήταν η σχέση του με το Χριστό, αυτοκτόνησε.

     Το απολυτίκιο της ημέρας αναφέρεται σ’ αυτό το φρικτό γεγονός της προδοσίας και αποτελεί μία προειδοποίηση για όλους μας που τυρρανούμαστε από το πάθος της απληστίας και φιλαργυρίας.

     « Ὅτε οἱ ἔνδοξοι Μαθηταί, ἐν τῷ νιπτῆρι τοῦ δείπνου ἐφωτίζοντο, τότε Ἰούδας ὁ δυσσεβής, φιλαργυρίαν νοσήσας ἐσκοτίζετο· καί ἀνόμοις κριταῖς, σέ τόν δίκαιον Κριτήν παραδίδωσι. Βλέπε χρημάτων ἐραστά, τόν διά ταῦτα ἀγχόνῃ χρησάμενον· φεῦγε ἀκόρεστον ψυχήν, τήν Διδασκάλῳ τοιαῦτα τολμήσασαν. Ὁ περί πάντας ἀγαθός, Κύριε, δόξα σοι».

     Την ώρα που οι ένδοξοι μαθητές φωτίζονταν στο νιπτήρα του δείπνου, ο ασεβής Ιούδας, αρρωστημένος από φιλαργυρία, έχανε τα λογικά του και σε παράνομους δικαστές παραδίδει Εσένα το Δίκαιο Κριτή. Πρόσεχε, παθιασμένε με τα χρήματα, εκείνον που για χάρη τους επέλεξε την αγχόνη. Απόφευγε (τη μίμηση) της πλεονέκτρας ψυχής που τόλμησε στο διδάσκαλο τέτοια (ανομήματα). Δόξα σε σένα, Κύριε, που είσαι για όλους αγαθός.

     Από τους υπόλοιπους ύμνους της Μεγάλης Πέμπτης σταματούμε στο τελευταίο τροπάριο, το Δοξαστικό των αποστίχων.

     Το ιδιόμελο «Μυσταγωγῶν Σου, Κύριε…» χαρακτηρίζεται ως αριστούργημα υμνολογικής ποιήσεως, που στο περιεχόμενο του ανακεφαλαιώνεται όλη η εν Χριστώ σωτηρία. Η πηγή στη μυσταγωγία του Κυρίου βρίσκεται στην κοινωνία της αγάπης Του. Κάθε άνθρωπος είναι φίλος με τον Χριστό και η διακονούσα και θυσιαζομένη αγάπη Του οδηγεί στην υψοποιό και σωτήρια ταπείνωση.

     «Μυσταγωγῶν σου Κύριε τούς μαθητάς, ἐδίδασκες λέγων· ὦ φίλοι, ὁρᾶτε, μηδείς ὑμᾶς χωρίσῃ μου φόβος· εἰ γάρ πάσχω, ἀλλ’ ὑπέρ τοῦ κόσμου· μη οὖν σκανδαλίζεσθε ἐν ἐμοί· οὐ γάρ πάσχω, ἀλλ’ ὑπέρ τοῦ κόσμου· μη οὖν σκανδαλίζεσθε ἐν ἐμοί· οὐ γάρ ἦλθον διακονηθῆναι, ἀλλά διακονῆσαι, καί δοῦναι τήν ψθχήν μου λύτρον ὑπέρ τοῦ κόσμου. Εἰ οὖν ὑμεῖς φίλοι μού ἐστε, ἐμέ μιμεῖσθε· ὁ θέλων πρῶτος εἶναι, ἔστω ἔσχατος· ὁ δεσπότης ὡς ὁ διάκονος· μείνατε ἐν ἐμοί, ἵνα βότρυν φέρητε· ἐγώ γάρ εἰμί τῆς ζωῆς ἡ ἄμπελος».

Κύριε, οδηγώντας τους Μαθητάς Σου στο Θείο μυστηριακό Πάθος Σου, έλεγες: Προσέχετε φίλοι μου, ώστε κανένας φόβος να μη σας χωρίσει από μένα. Γιατί αν και πάσχω, όμως είναι για τη σωτηρία του κόσμου. Να μη σκανδαλίζεσθε, λοιπόν, για μένα, γιατί δεν ήλθα στον κόσμο για να με υπηρετήσουν οι άνθρωποι, αλλά για να τους υπηρετήσω Εγώ και να θυσιάσω τη ζωή μου για τη λύτρωση του κόσμου. Αν είσθε, λοιπόν, πραγματικοί φίλοι μου, να μιμείσθε Εμένα. Αυτός, που θέλει να είναι πρώτος, ας είναι ο τελευταίος. Ο αφέντης Κύριος (=Δεσπότης) ας είναι όπως ο υπηρέτης (=δούλος). Μείνετε, λοιπόν ενωμένοι μαζί μου για να φέρετε καρπό, γιατί εγώ είμαι το αμπέλι της αληθινής ζωής.

ΥΠΗΡΕΤΗΣ ΤΟΥ ΔΕΙΠΝΟΥ

Στο μυστικό Σου δείπνο φτάνω υπηρέτης.

Τα πιάτα βρίσκω μ’ αποφάγια στο τραπέζι

Στη σάλτσα του τρυβλίου ίχνη του ψωμιού,

το λέντιο νοτισμένο κρέμεται στον τοίχο.

Ζωσμένος την πετσέτα την δουλεία αρχίζω

τα πιάτα πλένω το τραπέζι συγυρίζω,

απ’ τα ποτήρια το κρασί που μένει πίνω

σαν ναχει κάποια γεύση αίμα δοκιμάζω.

Ακούω θόρυβο κλαγγές σπαθιών, τον όχλο,

ανοίγω το παράθυρο και βλέπω φώτα

λαμπάδες αναμμένες να γυαλίζουν όπλα,

η σπείρα προς τον χείμαρρο των κέδρων πάει.

Η αναγούλα του κρασιού μού φερε ζάλη;

Στο ακροτράπεζο ακουμπώντας το κεφάλι

Πορεύομαι στης αγωνίας Σου τον κήπο

Καθώς τα βλέφαρά μου κλείνουν απ’ τον ύπνο.

                                               Ελ. Μάινας