16/4/2020, Μεγάλη Πέμπτη

Μεγάλη Πέμπτη

Πρωί: Εσπερινός και θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου

     Στην ακολουθία του Εσπερινού ψάλλονται και πάλι τα τροπάρια των Αίνων του Όρθρου της Μεγάλης Πέμπτης και μετά τα αναγνώσματα εισερχόμαστε στη θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου. Η Λειτουργία αυτή είναι μεγαλοπρεπέστερη και τελείτο στο Βυζάντιο κάθε Κυριακή. Ήταν θα λέγαμε η επίσημη θεία Λειτουργία. Επειδή όμως είναι εκτενέστερη, επικράτησε τελικά  η θεία Λειτουργία του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Η θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου τελείται μόνον δέκα φορές το χρόνο. Αντί για τον Χερουβικό ύμνο και το Κοινωνικό, ψάλλεται το γνωστό τροπάριο:

     «Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ σήμερον, Υἱέ Θεοῦ, κοινωνόν με παράλαβε· οὐ μη γάρ τοῖς ἐχθροῖς σου τό μυστήριον εἴπω, οὐ φίλημά σοι δώσω καθάπερ ὁ Ἰούδας· ἀλλ’ ὡς ὁ ληστής ὁμολογῶ σοι· μνήσθητί μου, Κύριε, ὅταν ἔλθης ἐν τῇ βασιλείᾳ σου».

     Σήμερα Υιέ του Θεού παράλαβέ με, ως μέτοχο του Μυστικού Δείπνου Σου. Γιατί δεν πρόκειται να αποκαλύψω στους εχθρούς Σου το Μυστήριο (=Θείας Ευχαριστίας), ούτε και ποτέ να Σου δώσω ασπασμό, όπως έκανε ο Ιούδας. Αλλά, όπως ακριβώς ο ληστής Σε ομολογώ (=ως Θεό) παρακαλώντας: Θυμήσου Κύριε, και μένα, όταν έλθεις στη δόξα της Βασιλείας Σου.

ΕΓΩ ΚΙ ΕΣΥ

Κύριε

Εγώ είμαι κείνος

που σε πούλησα,

πολύ φτηνά:

τριάντα αργύρια,

που μεταφράζονται

στις μέρες μας:

λίρες, δολάρια,

εκατομμύρια.

……………..

Εσύ είσαι κείνος

που δεν λύγισες

κάτου απ’ τα βάσανα,

τις λύπες.

Θανάτω θάνατον

επάτησες

και το Μεγάλο

«Ναι» Σου

μου είπες.

………….

Εσύ είσαι κείνος

που μ’ αγάπησες,

που ένας Θεός

μπορούσε μόνον.

-Του Εσταυρωμένου

πάω τραγουδιστής

εις τους αιώνες

των αιώνων…

      Αντώνης Σαμαράκης

Βράδυ: Όρθρος της Μεγάλης Παρασκευής.

Η ακολουθία των αγίων Παθών

     Στο συναξάρι της ημέρας διαβάζουμε:

     «Τῇ Ἁγίᾳ καί Μεγάλῃ Παρασκευῇ, τά Ἅγια καί σωτήρια καί φρικτά Πάθη τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτελοῦμεν· τούς ἐμπρυσμούς, τά ῥαπίσματα, τά καλοφίσματα, τάς ὕβρεις, τούς γέλωτας, τήν πορφυρᾶν χλαίναν, τόν κάλαμον, τόν σπόγγον, τό ὄξος, τούς ἥλους, τήν λόγχην, καί πρό πάντων, τόν σταυρόν καί τόν θάνατον, ἅ δι’ ἡμᾶς ἑκών κατεδέξατο· ἔτι δέ καί τήν τοῦ εὐγνώμονος ληστοῦ, τοῦ συσταυρωθέντος αὐτῷ, σωτήριον ἐν τῷ Σταυρῷ ὁμολογίαν».

     Την ημέρα της Αγίας και Μεγάλης Παρασκευής επιτελούμε την ανάμνηση για τα άγια και σωτήρια και φρικτά Πάθη του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού. Δηλαδή, τα φτυσίματα, τα ραπίσματα, τα χαστουκίσματα, τις βρισιές, τα ειρωνικά γέλια, την κόκκινη χλαίνα, το καλάμι, το σφουγγάρι, το ξύδι, τα καρφιά, τη λόγχη και πιο πάνω απ’ όλα το Σταυρό και το θάνατο, που με τη θέλησή Του τα καταδέχθηκε για μας. Επίσης και τη σωτήρια ομολογία επάνω από το Σταυρό του γεμάτου ευγνωμοσύνη ληστού, που σταυρώθηκε μαζί με τον Κύριο.

     Απ’ τη νύχτα παρακολουθεί η Εκκλησία στιγμή – στιγμή τα γεγονότα. Διαβάζονται οι δώδεκα Ευαγγελικές περικοπές που σταδιακά μας ξετυλίγουν την αγωνία και το πάθος. Απ’ το ανώγειο του μυστικού δείπνου στη Γεθσημανή, απ’ τη Γεθσημανή στο Συνέδριο, από το Συνέδριο στο Πραιτώριο, από το Πραιτώριο στον αιματοβαμένο Γολγοθά.

     «Κανείς δεν έχει μεγαλύτερη αγάπη από αυτήν που τον οδηγεί να θυσιάσει τη ζωή του για τους φίλους του», είπε ο Χριστός. Και να που το έκανε πράξη.

     Ο Ιησούς παραδίδεται εκούσια. Και ο άνθρωπος φονεύει τον Θεό του.

     Ο Ιησούς ατενίζει τον κόσμο, την ιστορία, αλλά και την ψυχή του καθενός από μας, καρφωμένος πάνω στο Σταυρό. Ο πόνος διαπερνάει το είναι Του. Η οδύνη αυλακώνει το σώμα Του. Το μαρτύριο είναι πραγματικό. Ο αθώος φορτώνεται με το Πάθος Του τα ανομήματα όλης της ανθρωπότητας. Παρ’ όλ’ αυτά, το βλέμμα Του δεν είναι ικετευτικό, ούτε παραπονιάρικο. Είναι η ύστατη ματιά αγάπης. Τα συγχωρητικά Του λόγια το επιβεβαιώνουν. «Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς, οὐ γάρ οἴδασι τί ποιοῦσι».

     Πολλές φορές, λόγω της συνήθειας και της τυπικότητας, που εισέβαλαν στη ζωή μας και, δυστυχώς, ξεθώριασαν ό,τι σημαντικό υπάρχει σ’ αυτήν, διαβάζουμε ή λέμε τη φράση «ὁ Χριστός σταυρώθηκε» χωρίς να συναισθανόμαστε ούτε την τραγικότητα της εμπειρίας του Χριστού ούτε τη σημασία της θυσιαστικής Του προσφοράς. Προσπερνούμε αυτή τη φράση με τέτοια αδιαφορία που νομίζει κανένας ότι αναφερόμαστε σ’ ένα συνηθισμένο γεγονός της καθημερινότητας. Κι όμως πίσω από τη φράση αυτή κρύβεται ένα μαρτύριο φρικτό, ένας πόνος βασανιστικός, μια οδύνη ανείπωτη αλλά και μια αγάπη ανυπέρβλητη, μια θυσία απροσμέτρητη, ένα έλεος ανεξιχνίαστο.

     Ο σταυρικός θάνατος επειδή ήταν ιδιαίτερα σκληρός ήταν η τιμωρία που οι δικαστές επιφύλασσαν για τους πιο κακούργους από τους κακούργους. Πάνω στο σταυρό οι άνθρωποι κουβαλούσαν όλη την κακουχία και την ταλαιπωρία της διαδικασίας των όσων προηγήθηκαν αλλά και της ίδιας της σταύρωσης. Τα βασανιστήρια, οι μαστιγώσεις, το σπάσιμο των χεριών από τα τεράστια καρφιά, η αιμορραγία αλλά και η αγωνία του επερχόμενου θανάτου, αποδυνάμωναν τους σταυρωμένους, που είχαν να αντιπαλέψουν και με την τεράστια δυσκολία τους να αναπνεύσουν. Η στάση του σώματός τους ήταν τέτοια, που η αναπνοή γινόταν με φοβερή δυσκολία. Έπρεπε να επιστρατεύσουν όση δύναμη τους επέμενε για να πατήσουν λίγο πάνω στο σταυρό και να καταφέρουν να ανασηκώσουν λίγο την κοιλιά τους, ώστε να μπορέσουν να εισπνεύσουν ελάχιστο οξυγόνο και να κερδίσουν μια παράταση στο μαρτύριό τους. Ο θάνατος επέρχεται από ασφυξία όταν λόγω εξάντλησης ο άνθρωπος αδυνατεί να αναπνεύσει.

     Όταν, λοιπόν, λέμε ότι ο Χριστός σταυρώθηκε για μας, θα πρέπει να θυμόμαστε όλες αυτές τις τραγικές και μαρτυρικές στιγμές για να είναι ολοκληρωμένη μέσα μας η διάσταση της θυσίας Του.

«Σήμερον κρεμᾶται ἐπί ξύλου, ὁ ἐν ὕδασι τήν γῆν κρεμάσας.

Στέφανον ἐξ ἀκανθῶν περιτίθεται, ὁ τῶν Ἀγγέλων Βασιλεύς.

Ψευδῆ πορφύραν περιβάλλεται, ὁ περιβάλλων τόν Οὐρανόν ἐν νεφέλαις.

Ῥάπισμα κατεδέξατο, ὁ ἐν Ἰορδάνῃ ἐλευθερώσας τόν Ἀδάμ.

Ἥλοις προσηλώθη, ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας.

Λόγχη ἐκεντήθη, ὁ Υἱός τῆς Παρθένου.

Προσκυνοῦμεν σου τά Πάθη, Χριστέ.

Δεῖξον ἡμῖν καί τήν ἔνδοξόν σου Ἀνάστασιν».

Σήμερα κρεμάται πάνω στο ξύλο (=Σταυρού) Εκείνος, που έχει κρεμάσει τη γη επάνω στα ύδατα.

Φοράει στο κεφάλι Του στεφάνι από αγκάθια, ο Βασιλέας των Αγγέλων.

Με ψεύτικη πορφύρα (=βασιλική) ντύνεται, Εκείνος, που ντύνει με σύννεφα τον ουρανό.

Καταδέχθηκε ράπισμα Εκείνος, που στον Ιορδάνη ελευθέρωσε τον Αδάμ (=από προπατορικό αμάρτημα).

Με καρφιά ανυψώθηκε ο Νυμφίος της Εκκλησίας.

Με λόγχη τρυπήθηκε ο Υιός της Παρθένου.

Προσκυνούμε τα Πάθη Σου Χριστέ.

Δείξε σε μας και την ένδοξό Σου Ανάσταση.

     Μετά το Πέμπτο Ευαγγελικό ανάγνωσμα κι ενώ απαγγέλλεται το τροπάριο αυτό, ο ιερέας μεταφέρει τον Εσταυρωμένο στο κέντρο του Ναού.

     Οι ποιητές και υμνογράφοι μας συγκλονίζονται. Αφήνουν την καρδιά τους να ξεχειλίσει από ευγνωμοσύνη στο Λυτρωτή. Από τα αριστουργήματα που μας άφησαν ξεχωρίζει το επόμενο.

     «Ἕκαστον μέλος τῆς ἁγίας σου σαρκός, ἀτιμίαν δι’ ἡμᾶς ὑπέμεινε· τάς ἀκάνθας ἡ κεφαλή· ἡ ὄψις τά ἐμπτύσματα· αἱ σιαγόνες τά ῥαπίσματα· τό στόμα τήν ἐν ὄξει κερασθεῖσαν χολήν τῇ γεύσει· τά ὦτα τάς δυσσεβεῖς βλασφημίας· ὁ νῶτος τήν φραγγέλωσιν, καί ἡ χείρ τόν κάλαμον· αἱ τοῦ ὅλου σώματος ἐκτάσεις ἐν τῷ σταυρῷ· τά ἄρθρα τούς ἥλους· καί ἡ πλευρά τήν λόγχην· ὁ παθών ὑπέρ ἡμῶν, καί παθῶν ἐλευθερώσας ἡμᾶς· ὁ συγκαταβάς ἡμῖν φιλανθρωπίᾳ, καί ἀνυψώσας ἡμᾶς παντοδύναμε Σωτήρ, ἐλέησον ἡμᾶς».

     Κάθε μέλος της Αγίας Σαρκός Σου, Κύριε, υπέμεινε ατιμωτικούς ευτελισμούς για χάρη μας. Το κεφάλι (= δέχθηκε) το ακάνθινο στεφάνι, το πρόσωπο τα φτυσίματα, τα σαγόνια τα ραπίσματα, το στόμα γεύθηκε την ανακατεμένη με το ξύδι, χολή, τα αυτιά τις ασεβείς βλασφημίες, η πλάτη το μαστίγωμα και το χέρι το καλάμι. Η έκταση ολόκληρου του σώματος απλώθηκε επάνω στο Σταυρό. Οι αρθρώσεις (=δέχθηκαν) τα καρφιά και η πλευρά τη λόγχη. Παντοδύναμε Σωτήρα, Εσύ, που έπαθες για μας και μας ελευθέρωσες (από τα πάθη), Εσύ, που από φιλανθρωπία κατέβηκες ταπεινά μέχρι σε μας (=Σάρκωση) και μας ανύψωσες (=στη Βασιλεία Σου), ελέησέ μας.

     Την Ενάτη ώρα, δηλαδή στις 3 το μεσημέρι ο Χριστός αφήνει μία κραυγή, μία λέξη μόνο με βαθύτατο περιεχόμενο: «Τετέλεσται». Όλα πια τελείωσαν, αλλά τελειώθηκαν, δηλαδή έγιναν τέλεια. Αμέσως φάνηκαν οι καρποί της θυσίας Του. Οι προφητείες εκπληρώθηκαν, επαληθεύτηκαν. Ο διάβολος νικήθηκε. Ο άνθρωπος ελευθερώθηκε από τη δουλεία του. Ο θάνατος καταπατήθηκε, ο κόσμος σώθηκε. Η κλειστή πύλη του παραδείσου άνοιξε. Η βασιλεία Του μας χαρίστηκε.

     «Τετέλεσται! Ολοκληρώθηκε το έργο της οδυνώμενης αγάπης, η νίκη της αγάπης πάνω στο μίσος. Ο Ιησούς, ο Θεός μας, αγάπησε τους δικούς Του ως το έσχατο σημείο. Από αγάπη ταυτίσθηκε μ’ όλη μας την απελπισία. Από αγάπη πρόσφερε τον εαυτό Του θυσία. Ήταν θεληματική αγάπη κι όχι καταναγκασμός αυτό που έφερε τον Ιησού στο θάνατό Του. Η αγάπη Του δοκιμάζεται ως το έσχατο σημείο, αλλά δεν καταπνίγεται. Το φώς εν τη σκοτία φαίνει και η σκοτία αυτό ου κατέλαβεν».

Επίσκοπος Διοκλείας Κάλλιστος Γουέαρ

ΤΟ ΠΑΘΟΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ

    Το πάθος της αγάπης είναι άλλο πράγμα απ’ αυτό που οι άνθρωποι ονομάζουν πάθος του έρωτα. Τις πιο πολλές φορές ο έρωτας είναι μια βαθειά δίψα στοργής, η ανάγκη να μας αγαπήσουν. Είναι δηλαδή μια συνθηκολόγηση με τις απαιτήσεις του εγώ μας. Αν καταφέρει να ξεπεράσει τα πλαίσια αυτά, τότε δίνει τη θέση του στην αγάπη, στο ζωντανό πάθος της αγάπης.

     Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι μιλάμε για το Πάθος του Υιού του Θεού πάνω στη γη εννοώντας την περιπέτεια της αγάπης Του, που Τον οδήγησε στο Σταυρό. Η θυσία του Ιησού δεν πήρε το όνομα της προσφοράς ή της ευεργεσίας. Πήρε το όνομα του Πάθους. Ο Ιησούς δεν ήρθε στη γη για να μας κάνει ελεημοσύνη, να κάνει μια πράξη καλή, που του υπαγόρευε η φιλανθρωπία Του. Η θυσία Του είναι η έκφραση ενός υπέρτατου πάθους αγάπης. Ενός πάθους για τους ανθρώπους. Τη φλόγα αυτού του πάθους μετέλαβαν κι όσοι Τον ακολούθησαν στη μεγάλη πορεία της προσφοράς του εαυτού τους στους συνανθρώπους τους.

Χρήστος Γιαναράς