"H Πόλις εάλω...", ένα έγκλημα ερωτικό
Το κίνητρο των οθωμανών για την κατάκτηση της Κωνσταντινουπόλεως δεν ήταν ούτε πολιτικό, ούτε οικονομικό, ούτε θρησκευτικό αλλά... ερωτικό.
Η Πόλη του Κωνσταντίνου, η Νέα Ρώμη, ήταν πανέμορφη! Τα κάλλη της, η δόξα της, η ομορφιά της, σαγήνευαν τους λαούς της γης.
Ήταν το παγκόσμιο κέντρο πλούτου και ευζωΐας. Κυρίαρχος Ανατολής και Δύσεως για παραπάνω από 12 αιώνες. Ήταν η Πόλη της Οικουμένης!
Για κάθε κατακτητή αποτελούσε την Πόλη όνειρο, την Πόλη κόσμημα, ενώ η ιδιότητά της ως Πόλη απόρθητη, τους αύξανε την επιθυμία να την αποκτήσουν.
Συνήθεια των χριστιανών, σε όλη την ιστορική τους πορεία, ήταν να αφιερώνουν ό,τι καλύτερο είχαν στην Παναγία, στη Μητέρα του Σωτήρος Χριστού.
Έτσι, η Πόλη του Κωνσταντίνου, η Πόλη των πόλεων, το στολίδι της χριστιανικής αυτοκρατορίας, αφιερώθηκε στο πρόσωπο εκείνο που υπούργησε το μυστήριο της θείας οικονομίας, το μυστήριο της ενσαρκώσεως του Λόγου.
Στο συναξάρι της 11 Μαΐου, που εορτάζουμε τα εγκαίνια της Πόλεως διαβάζουμε: "Τῇ ἑνδεκάτῃ τοῦ αὐτοῦ μηνός Μαΐου, τήν ἀνάμνησιν πνευματικῶς ἐπιτελοῦμεν τοῦ Γενεθλίου, ἤτοι τῶν ἐγκαινίων ταύτης τῆς θεοφυλάκτου καί βασιλίδος τῶν Πόλεων, τῆς κατ' ἐξαίρεσιν ἀνακειμένης τῇ Δεσποίνῃ ἡμῶν καί ἁγίᾳ Θεοτόκῳ καί ὑπ' αὐτῆς διά παντός σωζομένης".
Χαρακτηριστικό είναι και το απολυτίκιον της εορτής: "Τῆς Θεοτόκου ἡ Πόλις, τῇ Θεοτόκῳ προσφόρως, τήν ἑαυτῆς ἀνατίθεται σύστασιν· ἐν αὐτῇ γάρ ἐστήρικται διαμένειν, καί δι' αὐτῆς περισώζεται καί κραταιοῦται, βοῶσα πρός αὐτήν· Χαῖρε ἡ ἐλπίς πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς" (ἦχος δ').
Εξάλλου οι πάνω από 130 καταγεγραμμένοι Ναοί και μοναστήρια αφιερωμένα στην τιμή της Θεοτόκου μαρτυρούν την βαθειά ευσέβεια των Κωνσταντινουπολιτών στο πρόσωπό της.
Η παράδοση μας λέει ότι η Παναγία ήταν πολύ όμορφη, η Κωνσταντινούπολη, λοιπόν, της έμοιαζε και σ' αυτό. Οι οθωμανοί ερωτεύθηκαν την Κωνσταντινούπολη. Θέλησαν να την κάνουν δικιά τους.
Αυτή όμως αντιστάθηκε. Ποτέ δεν θα ερωτευόταν έναν βάρβαρο γαμπρό, ήταν πολιτισμένη, ευγενική, είχε τρόπους. Ήταν όμορφη, κιμπάρισσα σε όλα της!
Ήταν το φως της αυτοκρατορίας και της οικουμένης όλης. Είχε τα σκήπτρα των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών. Ήταν η πόλη της Παναγίας, της έμοιαζε κατά πάντα, το συνοικέσιο ήταν εξ αρχής αποτυχημένο.
Δεν υπήρχε περίπτωση να καταλήξει ποτέ σε γάμο, διότι το φως δεν μπορεί να κοινωνήσει με το σκοτάδι: «τίς δὲ κοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος;»[1].
Οι Οθωμανοί, ερωτιάρηδες καθώς ήταν, τυφλώθηκαν από τον «θεό» του έρωτα, πωρώθηκαν και έβαλαν πείσμα με το ζόρι να την κάνουν δικιά τους.
Συνηθισμένοι να έχουν πολλές γυναίκες στα χαρέμια τους και χωρίς τις περισσότερες φορές να απαιτούν την συγκατάθεσή τους, έβαλαν στο μάτι την ομορφότερη πόλη της οικουμένης, την Πόλη του Κωνσταντίνου.
Και στον ύπνο τους και στον ξύπνιο τους την Πόλη ονειρεύονταν, τα κάλλη της ποθούσαν!...
Το δυστύχημα ήταν ότι δεν ήξεραν από τρόπους. Βάρβαροι και άγριοι καθώς ήταν, δεν μπορούσαν να την συγκινήσουν. Ούτε γράμματα είχαν, ούτε πολιτισμό, ούτε τέχνες.
Προσπάθησαν να την δελεάσουν, αλλά τίποτα! Αρχόντισσα ήταν, κιμπάρισσα ήταν, δεν της ταίριαζε ο «γαμπρός»! Το σκηνικό γνωστό.
Το ερωτικό story του τρελά παθιασμένου ανθρώπου που, επειδή δεν μπορεί να αντέξει την απόρριψη, φτάνει να αγγίξει τα όρια της ψυχασθένειας, και καταλήγει τις περισσότερες φορές στο βιασμό ή στο έγκλημα... Πωρώθηκαν οι Οθωμανοί, ήθελαν οπωσδήποτε να την κάνουν δικιά τους...
563 χρόνια μετά και τα σημάδια του βιασμού είναι χαραγμένα στην πρώην καλλίγραμμη Κυρία των πόλεων. 1453, «ἡ πόλις ἑάλω»!
Η πτώση της Πόλεως δεν ήταν απλώς μία κατάκτηση, μία ήττα, μία πολεμική σύγκρουση, ήταν στην πραγματικότητα ένα ερωτικό έγκλημα.
Ένας παράφορος έρωτας, που κατέληξε, ιστορικά αποδεδειγμένα, σε έναν άγριο και αμείλικτο βιασμό!
Γκρέμισαν εκκλησίες, ξεθεμελίωσαν παλάτια, έχτισαν τζαμιά, γκρέμισαν αρχοντικά με ελληνικές επιγραφές, κατέστρεψαν πολιτισμό αξιοθαύμαστο.
Παραποιούν την ιστορία, ανακάτεψαν ολάκερη την κόλαση! Αλλά τι παράξενο! Αισθάνονται πάντα ξένοι. Έδιωξαν τους Ρωμιούς, για να μη τους θυμίζουν σε ποιούς ανήκει αυτός ο τόπος.
Μένουν όμως πάντα ξένοι και ξένοι θα παραμένουν. Έχουν κάποιους χρησμούς που τους ειδοποιούν ότι κάποτε θα φύγουν.
Τους πιστεύουν και το λένε, ακόμη και σήμερα που καμιά απειλή δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα. Ακούστε απροσδόκητη ερώτηση: Νεαρός Τούρκος οδηγός ταξί ρωτά Έλληνα επισκέπτη: "Σας πειράζει που σας πήραμε την Πόλη";[2] !!!...
Η πληθώρα των τουρκικών σημαιών προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση στον επισκέπτη της Πόλεως. Δεν τις συναντάς μόνο σε κεντρικές πλατείες ή δημόσια κτίρια, αλλά ακόμη και σε στενά σοκάκια!
Υπάρχουν παντού, ακόμη και στο πιο απίθανο σημείο! Η θέα τους και μόνο σε κάνει να πιστεύεις ότι ο λαός αυτός διακατέχεται σίγουρα από μία συλλογική ενοχή!
Έχει ακριβώς αυτό που λέγαμε παραπάνω, τη ψυχολογία του βιαστή. Ναι μεν κατάφερε να βιάσει την Πόλη αλλά ξέρει πολύ καλά ότι δεν μπόρεσε ποτέ του να την κάνει δική του!
Ο π. Δοσίθεος διηγείται μια συγκλονιστική εμπειρία: Ήταν μέσα σε κάποιο εμπορικό κατάστημα της Κωνσταντινουπόλεως όταν ο Τούρκος καταστηματάρχης συζητώντας με μια Ρωμιά της είπε: "Τώρα πια σας δώσανε την άδεια να πάρετε τις περιουσίες σας πίσω".
"Όχι δα", απάντησε εκείνη, "μας παρεμβάλλουν πολλά εμπόδια".
Και έρχεται το αναπάντεχο απ' τον έμπορο: "Μην τα αφήνετε. Ο τόπος αυτός είναι δικός σας"[3]! Το παραδέχονται, οι ενοχές τους πνίγουν...
Ποτέ της η Πόλη δεν αγάπησε τον βάρβαρο κατακτητή! Και ενώ την έχει φυλακισμένη, ταπεινωμένη και ντροπιασμένη, εκείνη έχει έναν μαγικό τρόπο να διακηρύττει, ακόμη και σήμερα, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη, την ανωτερότητά της!
Εκατομμύρια άνθρωποι την επισκέπτονται κάθε χρόνο με μοναδικό σκοπό να θαυμάσουν τα κάλλη της Βυζαντινής Κυρίας και να διδαχθούν από το πνεύμα της!...
Για πολλούς αποτελεί αίνιγμα το πώς συμβαίνει αυτό, για μας όμως όχι! Γνωρίζουμε από τον υιό της Βροντής ότι «τὸ φῶς ἐν τῇ σκοτία φαίνει, καὶ ἡ σκοτία αὐτὸ οὐ κατέλαβεν»[4].
Ουδέποτε το σκοτάδι θα μπορέσει να επιβληθεί του φωτός, είναι νομοτελειακά αλλά και ευαγγελικά αδύνατον! Το Φως που εκπέμπει η Αγιά Σοφιά, η Μονή της Χώρας, η Παμμακάριστος, η Μεγάλη του Γένους Σχολή και τα τόσα άλλα προσκυνήματα και ιδρύματα του Πνεύματος και της Σοφίας, της Ποίησης και της Ζωγραφικής, κειμήλια όλα της οικουμένης, θα συνεχίζουν να δίνουν το Φως τους στα εκατομμύρια των επισκεπτών.
Για τον επιπλέον λόγο ότι αυτό το Φως που τα ενέπνευσε και τα δημιούργησε δεν είναι τυχαίο, αλλά είναι το Φως το Ανέσπερο! Αυτό, ο βιαστής, άπιστος καθώς ήταν, δεν το υπολόγισε...
Όμως, ο κατακτητής γνωρίζει πολύ καλά ότι βεβήλωσε μία πόλη Ιερή, διότι η Πόλης, όπως προαναφέραμε, αφιερώθηκε εξ αρχής στην Κυρά των Αγγέλων, στην Βασίλισσα των Ουρανών, στην Μητέρα του Χριστού.
Αυτό δεν αποτελούσε μυστικό, ήταν γνωστό σε όλους τους λαούς της γης. Αυτή, τώρα, την οργή φοβάται ο βιαστής, την οργή του Υιού της...
Οι μουσουλμάνοι εκ της πίστεώς τους αποδίδουν σεβασμό στο πρόσωπο της Παναγίας, αλλά αυτό ακριβώς είναι που τους κάνει να φοβούνται ότι, αργά η γρήγορα, θα συμβεί το μοιραίο... η απόφαση της θείας δίκης!...
Κι όμως, ακόμη είναι τρελά ερωτευμένοι μαζί της! Έχουν γράψει γι' αυτήν πάμπολλα κείμενα ποιητικά και λογοτεχνικά γεμάτα πάθος για την Κωνσταντινούπολη.
Αρκεί να ακούσει κανείς το Aziz Istanbul (Ἁγία Κωνσταντινούπολη) τοῦ Yahya Kemal Bcyatli:
«Σ' αγνάντεψα χθες πάνω από ένα σου λόφο,
αγία Κωνσταντινούπολη!
Έχω δει τα πάντα, όλα σου τ' αγάπησα
και ισόβια σε εναπόθεσα στον θρόνο της ψυχής μου.
Μόνο και μια σου γειτονιά κανείς ακόμη να αγαπήσει,
αυτό για μία ολόκληρη ζωή αξίζει.
Πόσες και πόσες πανέμορφες πόλεις δεν υπάρχουν στην
υφήλιο...
Και όμως εσύ, είσαι η μόνη που μαγεύει με τις ομορφιές της.
Και όποιος για χρόνια πολλά ζήσει κοντά σου
όποιος σιμά σου αποθάνει
όποιος κοιμηθή στην αγκαλιά σου
θα έχει, θαρρώ, ζήσει μια ζωή πανέμορφη
κι ονειρική.
Σ' αγνάντεψα χθες πάνω από ένα σου λόφο
αγία μου Κωνσταντινούπολη!»
Πραγματικά, όποιος αγναντέψει βράδυ, από ψηλά την Πόλη, θα μαγευτεί από τη θέα της. Το μάτι δεν ξέρει πού να πρωτοκοιτάξει! Αλλά ταυτόχρονα η καρδιά σου θα πονέσει... Και μόνο οι μιναρέδες της Αγιάς Σοφιάς αρκούν για να διαπεράσουν σαν δίστομη ρομφαία την καρδιά σου, να σε πληγώσουν, να σε πονέσουν και μυστικά, από τον φόβο μην σε ακούσει κανείς, θα ψιθυρίσεις: "ὧ τεραστίου ξένου! πῶς νέκρωσιν ὑπέστη, ἡ ζωηφόρος Πόλις, καὶ τάφῳ νῦν καλύπτεται;"[5].
Δεν το χωρεί ο νους σου!... Δεν γίνεται να ευλαβείσαι την Παναγία και το θέαμα να σε αφήνει ασυγκίνητο! Ποιός θα δει την Παναγία στο τάφο και δεν θα δακρύσει!... Υπάρχει, όμως, και μια μεγάλη παρηγοριά...
Όταν ο "νεκρός" είναι η ίδια η πηγή της Ζωής, τότε τούτος ο τάφος δεν φέρει θάνατο, αλλά φέρει τη Ζωή και το βέβαιο είναι ότι η Ανάσταση είναι θέμα χρόνου να συμβεί...
[1] Β' Κρθ. 6,14.
[2] Αρχιμ. Δοσιθέου, Θέλω νά πιῶ ὅλο τόν Βόσπορο, ἔκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Παναγίας Τατάρνης Εὐρυτανίας, 32000, σ.334.
[3] Αρχιμ. Δοσιθέου, Θέλω νά πιῶ ὅλο τόν Βόσπορο, ἔκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Παναγίας Τατάρνης Εὐρυτανίας, 32000, σ.334.
[4] Ιωάν. 1,5.
[5] Παράφραση από Στιχηρό Προσόμοιο του εσπερινού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.Ήχος β´. Οἶκος τοῦ Ἐφραθᾶ, "Ὧ θαύματος καινοῦ! ὧ τεραστίου ξένου! πῶς νέκρωσιν ὑπέστη, ἡ ζωηφόρος Κόρη, καὶ τάφῳ νῦν καλύπτεται;".
Πηγή: π. Συμεών Αναστασιάδης, www.romfea.gr