Αγαλλιάσθω ἔρημος καὶ ἀνθείτω ὡς κρίνον
🙤 Μια γενική παρατήρηση. Η αίσθησή μας για το τι είναι ποιητικό καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από δύο παράγοντες:
α) την απόκλιση από την οικεία έκφραση και
β) την ηχητική αρμονία.
Και τα δύο αυτά στοιχεία βρίσκουν πολύ ευνοϊκό χώρο στη Μετάφραση της Π. Διαθήκης από τους Εβδομήκοντα.
Οι Εβδομήκοντα ήταν λόγιοι που γνώριζαν μεν την Ελληνική, αλλά δεν την είχαν ως μητρική τους γλώσσα. Έτσι, μετέφεραν σε μεγάλο βαθμό αυτούσια την ιδιαιτερότητα της εβραϊκής έκφρασης χωρίς να επιθυμούν πάντα να αναζήτησαν ελληνικά εκφραστικά ισοδύναμα. Αυτό λοιπόν γεννά μια ανοικειότητα της έκφρασης.
Από την άλλη όμως γνώριζαν την ελληνική γλώσσα φιλολογικά, είχαν δηλαδή υψηλή αίσθηση του κάλλους και του ρυθμού της. Έτσι μπόρεσαν να αποδώσουν το ανοίκειο της έκφρασης με αρμονικό τρόπο.
🙤 Δείτε το ακόλουθο παράδειγμα από τους Ψαλμούς (131,4)
❝εἰ δώσω ὕπνον τοῖς ὀφθαλμοῖς μου
καὶ τοῖς βλεφάροις μου νυσταγμὸν
καὶ ἀνάπαυσιν τοῖς κροτάφοις μου ❞
Εδώ βλέπουμε ένα χαρακτηριστικό της εβραϊκής έκφρασης που είναι η υλικο-σωματική κατανόηση του νοητού κόσμου (η οποία μάλιστα επιτείνεται με το σχήμα των τριών).
Αυτό το εκφραστικό χαρακτηριστικό μεταφραζόμενο στην Ελληνική, όπου δεν είναι συνήθης μια τέτοια κατανόηση, γεννά κάτι το ανοίκειο. Υπό προϋποθέσεις ηχητικής αρμονίας, αυτό το ανοίκειο γίνεται πολύ ποιητικό.
Απόδειξη γι' αυτό, το πόσο ποιητική τελική μορφή μπορεί να πάρει ο παραπάνω στίχος του ψαλμού, στα χέρια μεταφραστή με ποιητικές προδιαγραφές, όπως είναι η Κ. Χιωτέλλη (επιμελήτρια της μετάφρασης της Π. Διαθήκης στην έκδοση της Βιβλικής Εταιρείας).
❝Στα μάτια μου ύπνο να μη δώσω
ούτε στα βλέφαρά μου νυσταγμό
ούτε να γείρω, το κεφάλι μου να ξεκουράσω❞
🙤 Ένα ακόμα παράδειγμα αντλούμε από το Άσμα Ασμάτων, το πιο ποιητικό ίσως βιβλίο της Π. Διαθήκης, το οποίο μετέφρασε ο Γ. Σεφέρης (στίχοι 238-9):
❝ὅτι ἡ κεφαλή μου ἐπλήσθη δρόσου
καὶ οἱ βόστρυχοί μου ψεκάδων νυκτός❞
Δείτε πώς γίνεται αυτό το δίστιχο στα χέρια του Γ. Σεφέρη:
❝τι το κεφάλι μου το νότισε η δροσιά
και τους βοστρύχους μου τ᾽ αγιάζι της νυχτός❞
Συμπερασματικά, στην Π. Διαθήκη έχουμε τη σύζευξη της
εβραϊκής έκφρασης με την ελληνική γλώσσα. Η ελληνική
κατανόηση της εβραϊκής ποιητικότητας και η ανάλογη
προσαρμογή της στην ελληνική γλώσσα απέδωσε
θαυμαστούς γλωσσικούς και ποιητικούς καρπούς.
Παρουσιάζουμε παρακάτω ένα χαρακτηριστικό και επίκαιρο παράδειγμα: είναι το 35ο κεφάλαιο από το βιβλίο του προφήτη Ησαΐα, που περιγράφει τη μελλοντική μεταμόρφωση της κτίσεως και διαβάζεται κατά την ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού των Θεοφανείων.
Πηγή: Γιώργος Μπάτζιος